Günlük hayatta şıkça kullandığımız ısı, elektrik, kimyasal maddeler, kaynar su, alev gibi etkenlerle meydana gelen doku tahribatıyla oluşan yanıkların tedavisi artık çok kolay!
Yanıkları yakından tanıyalım!
Büyük ve geniş yanıklarda erken dönemde tedavinin amacı hastanın yaşamasını sağlamaktır. Bu işlem yapılırken hastanın kozmetik ve fonksiyonel açıdan iyi duruma getirilmesi de amaçlanır. Erken dönemde yanık şoku, enfeksiyon ve organ yetmezlikleri önlenmeye çalışılır.
Yanık, derinliğine göre şöyle sınıflandırılır
1. derece yanıklar
Güneş yanıkları gibi kızarıklık ve ağrı ile beraber olan yanıklardır. Çocuk ve yaşlılarda çok geniş alanı tuttuklarında önem taşırlar. Aksi takdirde sadece deri bakımı gerektirir, yara bakımı açısından önem taşımazlar.
2. derece yanıklar
Derin ve yüzeysel olarak ikiye ayırılırlar. Yüzeysel 2.derece yanıklarda epidermisin tamamı ve dermisin yüzeyel bir kısmı yanmıştır. Klinik olarak kendini bül olarak gösterir, en ağrılı yanıklardır. Derin 2. derece yanıklarda, dermisin büyük bir kısmı yanmıştır, 3.dereceden ayırmak klinik olarak zordur.
3. derece yanıklar
Tüm deri (epidermis ve dermis) harap olmuştur. Yara kendiliğinden kapanmaz, ağrılı değildir, deri gri, kuru, soluk, eskar görünümdedir. Kendiliğinden iyileşmez, cerrahi müdahale ve pansuman gerektirir. Yanık sonrası bıraktığı sekellerle fonksiyonel kayıplara ve izlere yol açar.
4. derece yanıklar
Yanık, daha derine, kas ve kemiğe kadar ulaşmış olup, kömürleşmiş bir görünüm vardır. Geniş yüzeyleri tutuyorsa hayatı tehdit eder.
Yanıklar büyüklüğüne göre nasıl sınflandırılır?
Yanıklar ciddiyetine göre kabaca küçük, orta, büyük yanıklar olarak değerlendirilebilir.
Küçük yanıklar
Erişkinde %15 den az 2. derece
Çocukta %10 dan az 2.derece
%2 den az 3. derece yanıklar
Orta derece yanıklar
Erişkinde %15 – 25, 2. derece
Çocukda %10 – 20, 2. derece
%10 dan az 3. derece
Deri nakli nasıl olur?
Cerrahi olarak bistüri veya humby bıçağı ile devitalize yanık dokuların uzaklaştırılması en etkili yöntemdir. Geniş alanlara cerrahi debridman uygulanacaksa, anestezi veya sedasyon altında bu işlemin gerçekleştirilmesi hasta sıkıntısını en aza indirir.
Yanığın ilk 2 – 3 günündeki akut safhasında hastaya uygulanacak medikal tedaviler ve sıvı replasmanı ile hayati tehlike atlatıldıktan sonra, yanık dokuların ortamdan uzaklaştırılarak oluşan açık alanların deri greftleriyle kapatılması safhasına gelinir. Plastik cerrahınız tarafından yapılacak ‘erken tanjansiyel eksizyon ve greftleme’ olarak tanımlanan, yanık hastasının ilk haftasında cerrahi müdahaleyi öngören tedavi pek çok avantajı da beraberinde getirecektir.
Hastanın kendisinden sağlam deri alanlarından dermatom adı verilen aletlerle alınan deri parçaları, daha önce temizlenmiş yanık alanlarına yerleştirilir. Bu deri parçaları zemindeki dokudan beslenerek yanık alanını örterler. Bazen geniş yanıklarda yeteri kadar sağlam deri olmadığında aynı yerden 1-2 ay arayla tekrar deri alınabilir.
Bu sürede yanık alanı geçici olarak amnion zarı gibi biolojik pansuman malzemesi veya sentetik deri muadilleri ile örtülebilir. Bunlar en son hastanın kendisinden deri nakli yapılıncaya kadar geçen sürede yaradan sıvı kaybını önler, korur.
Yanık izi alanında yaralar kanser başlangıcı olabilir
Kendiliğinden iyileşmiş derin yanık alanları sürtünme gibi mekanik etkilere ve kimyasal tahrişlere çok duyarlıdır. Koruyucu yağ, ter bezlerinin olmaması, kılların bulunmaması, deriyi çok savunmasız bırakır. Yıllar sonra bu yanık skar alanından yassı hücreli kanser gelişebilir. Yanık skarlarının yaklaşık % 2’si zamanla malign dönüşüme uğrar.
Marjolin ülser (yanık skar kanseri) olarak adlandırılan başlangıçta kapanmayan, iyileşmeyen yara olarak tarif edilen lezyon greftlenmemiş veya grefti tutmamış tam kat yanık bölgelerinde ortaya çıkar ve çok hızlı yayılır. Çatlayan ve ülsere olan tüm skarlara karşı şüphe ile yaklaşılmalıdır. Bazal hücreli karsinom, melanom ve sarkom rapor edilmiş olsa da SCC yanık skarlarından kaynaklanan en yaygın tümörlerdir. Radikal girişimler gerektirir.
