Aile Danışmanı

Lisan gelişiminde değerli kilometre taşları

Aşağıda olağan lisan ve konuşma gelişimi gösteren çocuklarda gözlenen gelişim basamakları verilmiştir. Gelişim basamakları tüm çocuklarda emsal olmakla birlikte o basamaklara ulaşma suratı çocuktan çocuğa değişkenlik göstermektedir. Ebeveynler, bu bilgileri göz önünde bulundurarak çocuklarının lisan ve konuşma gelişiminin ne durumda olduğunu anlayabilir ve gereksinim bir uzmana başvurabilirler.

0-12 Ay

Yeni doğmuş bir bebek için ağlamak tek bağlantı yoludur. 1-5 aylık bebeklerde hislerini gösteren farklı ağlama tonları vardır. Bebekler de bu basamakta gülmeye başlar. 6-7 aylıkken bebekler kendi isimlerine karşılık vermeye, bağırmaya, ciyaklamaya ve anne ile babanın ses tonuna nazaran hisleri ayırt etmeye başlar. Bu aylarda bebekler irtibat kurmak için çoğunlukla kelamlı olmayan irtibatı (çoğunlukla jest) kullanır.

7 ila 10 ay ortasında bebek sözleri bir ortaya getirmeye başlar, örneğin “anne” ve “dada”, lakin bu sözlerin manası ve ehemmiyeti yoktur. Kelamlı irtibat yaklaşık 10-12 aylıkken başlar ve çocuk duyduğu her sesi, örneğin hayvan seslerini taklit etmeye başlar. Bebeklerin kelamlı olmayan irtibatı, bakış kullanımını, baş yönelimini ve beden durumunu içerir. Hareketler ayrıyeten bir bağlantı hareketi olarak yaygın biçimde kullanılır. Ebeveynler bebekleriyle günlük olarak irtibat kurmazlarsa tüm bu kademeler ertelenebilir.

12-24 Ay

1 yaş civarı tek sözcük periyodu olarak nitelendirdiğimiz devir, çocukların çoğunlukla yakın etrafındaki eşyalarından başlayarak ilgide bulundukları bireylerin isimlerini söylem etmeye çalıştığı 12-18 ortası periyodu kapsamaktadır.

12 aylıkken çocuklar duydukları sözleri tekrar etmeye başlarlar. Yetişkinler, bilhassa ebeveynler, sözlerin sesi ve konuşma bağlamında ne manaya geldiği açısından çocuklar için bir referans noktası olarak kullanılır. Çocuklar 1 -2 yaş aralığındaki bir çocuğun söz dağarcığı 50 sözden oluşmalıdır ve 500’e kadar çıkabilir. Daha evvel geliştirme evresinde kullanılan hareketler sözlere geçmeye başlar ve sonunda sırf muhtaçlık duyulduğunda kullanılır. Gelişim ilerledikçe kelamlı irtibat kelamsız bağlantı yerine tercih edilir.

Sözcükleri birleştirme gayretleri da bu periyotta görülür. 18-24 ay ortasını kapsayan iki sözcük devrinde çocuklar, sözcüklerin birbirleriyle olan ilgisini kavramaya başlarlar. Çocukların bu periyotta kullandığı sözcüklerin birçoklarını isimler oluşturur.

24-36 Ay

Çocuktan çocuğa lisan gelişimi ve lisanın kullanılması açılarından büyük farklılıkların gözlemlendiği periyot, cümleler periyodudur. Bu devir 2-3 yaş ortasını kapsamaktadır. Lisan yanılgılarının sıklıkla görüldüğü ve tek cümlede anlatılabilecek bir işi iki cümle aracılığıyla anlatabildikleri periyottur. 2-3 yaşta ortalama 50-100 sözcük kullanır. 1-2 adımlı yönergeleri anlayabilir(örn.: ağzını aç, lisanını çıkar) Çoğul eki ve olumsuzluk eki üzere birtakım kolay ekleri, zamirleri kullanabilir. Karşılıklı kısa sohbet eder. Büyüklük küçüklük, öncelik sonralık, azlık çokluk ve zıtlık durumlarını karşılaştırmak ve kavramakta zorluk çekerler.

36-48 Ay

Ortalama 800-1500 sözcük kullanır.Basit hikaye anlatabilir,4-5 sözcükten oluşan cümleler kurabilirler. Benmerkezli konuşmaların ağır olarak gözlemlendiği vakit dilimi 3- 4 yaş periyodudur. Bu devirde çocuklara her zamankinden daha fazla ilgi gösterilmelidir. Çocuklarda kekemelik probleminin ağır olarak ortaya çıktığı bu yaşlarda çocuğun, lisan gelişimi dikkatle izlenmeli, ayrıyeten lisan gelişimi açısından olumsuzluk yaratacak tutumlardan uzak durulmalıdır. Çocukların konuşma hünerlerinde bariz bir düzelmenin gözlemlendiği vakit dilimi 4-5 yaş devridir. Bu periyotta tekerleme çeşidi sözlere çok ilgi gösterirler. Bu periyottaki çocuklar konuşma lisanının yanı sıra yazı lisanına de ilgi duymaya başlamışlardır. 5- 6 yaşlarında benmerkezli lisan kullanımından yavaş yavaş kurtulmaya başlarlar. Taklit, yerini öğrenme emelli sorulara bırakır. Cinsiyet özelliklerinin de farkına varıldığı bu periyot, merak kaynaklı sebep-sonuç ilgilerini kavramaya yönelik, gerisi arkası kesilmeyen sorularla baş gösterir.