Drama Üçgeni’nin nasıl problemler oluşturduğunu evvelki yazılarımda anlatmıştım.
Drama Üçgeni’nde ne Kurban ne Kurtarıcı ne de Yargılayıcı hayatından şaddır. Bu sistemden kurtulmak için yeni bir yaklaşım oluşturmak gerçek olacaktır.
Etrafımız, yetiştirilme şeklimiz, rol modellerimiz çatışmaları nasıl yöneteceğimizi ve çözümcül mü yoksa dramanın bir modülü mı olacağımızı belirler.
Bu dönüşümü başarabilmek için öncelikle farkındalığa muhtaçlık vardır. Özfarkındalıktaki eksiklik drama üçgeninin dışına çıkmanız müsaade vermez. Farkındalık ve yanlışsız gayret, gerekirse profesyonel yardım drama üçgeninden kendinizi kurtarmanızı ve hayatınızın denetimini elinize almanızı sağlar.
Bir durumu değiştirmenin birinci adımı durumu kabul etmek ve sizi bu duruma getiren aksiyonların sorumluluğunu almaktır. Bu adım gerçeğe faklı bir perspektiften bakmanızı sağlayacaktır, ne gördüğünüzü, diğerlerini nasıl algıladığınızı, fikir paternlerinizi ve neden o biçimde reaksiyon vermeyi seçtiğinizi görmenizi ve anlamanızı sağlar.
Bu yeni yaklaşım, yeni bir düşünme biçimi, yeni bir lisan barındırır içinde. Farklı davranışlar oluşturabilmek için yeni perspektifler ve olasılıklar sunar.
Sağlıklı alaka dinamikleri oluşturarak Drama Üçgeni’nden kurtulmanın temeli tepkisel davranmaktan vazgeçip şuurlu olarak nasıl davranacağınıza karar vermektir. Seçimin sizin elinizde olduğunu bilmek büyük bir güçtür.
Yetkinlik, Çözümcüllük Drama Üçgeni’nin güçsüzleştiren dinamiklerini değiştirmeyi, dönüştürmeyi sağlar; Kurban Tahlil Üretene, Yargılayıcı Yol Gösterene, Kurtarıcı ise Destekleyene dönüşür.
Kurban rolünün tipik duruşu: “Zavallı Ben”dir.
Kurban kendisini mağdur, ezilmiş, çaresiz, umutsuz, güçsüz, utanç içinde hisseder. Karar veremez, problemleri çözemez, hayattan zevk almaz, içgörü oluşturamaz. Büyürken güya hayat üzerinde hiçbir denetimi yokmuş üzere hisseder. Ne yaparsa yapsın hayattaki tüm kötülüklerin kendisini bulduğuna inanır. Hayatta elbette makûs tecrübeler ve güç vakitler vardır. Kurban, bu zorluklara göğüs germek, gelen darbeleri azaltmak, ömür ile ilgili sorumluluk almak ve istediği ömür üslubunu oluşturmak için gerekli tedbirleri alarak Tahlil Üretene dönüşür.
Tahlil Üreten kendisini Kurbanın gereğince gelişmemiş kimliği yerine geniş olasılıklar perspektiften görür. Hayatının sorumluluğunu üstlenir ve kendi potansiyeline inanır.
Kurban geçmişe takılıp kalmayı tercih edip geçmişin yoksunluklarını tekrar tekrar anlatırken, Tahlil Üreten geleceğe bakar, hayata olumlu yaklaşır.
Tahlil Üretenin bakış açısının üç temel inancı vardır:
Kâfi, sağlam ve eksizsizdir.
Hayata verilecek karşılıkları seçme hakkı ve sorumluluğunu taşır
Zorluklar ve aksiliklerle karşılaştığında öğrenmeye ve gelişmeye odaklanır.
Tahlil Üreten, olasılıkları ve seçenekleri görür, sorumluluk alır, hayata nasıl reaksiyon vermek istediğine karar verir, oburlarının gücüne ve insafına kalmadığını bilir.
Kurbanın “yapamam” dediği yerde Tahlil Üreten “yapabilirim” der.
Davranışlarının sorumluluğunu alır ve erk alanlarının içinde olmayan ve değiştiremeyeceği durumlar için çırpınmaz. Yaşananları bir hezimet olarak algılamaz, neler öğrendiğine bakar bu yaşananlar ile. Kolay ahenk sağlar.
Kurtarıcı rolünün tipik duruşu ise: “Yardım etmeme müsaade verin”dir.
Kurtarıcı, kurtarmazsa, yardım etmezse kendisini makus hisseder. Odağını Kurbanlara yönlendirerek korkularını, sıkıntılarının üstünü örter. Kurbanın kasvetleri ve gereksinimleri Kurtarıcının kendi meselelerinden kaçması için olağanüstü bir imkandır. Daima zihinsel sıhhati ve düzgünlüğü değerine öteki insanları kurtarmaya çalışır, hayatında ziyan ve sorun oluşturabilecek kadar çok şeyi feda edebilir. Kurtarıcının sağlıklı hudut oluşturmayı keşfetmesi gerekir. Kurtarıcı dünyayı kurtaramayacağını, kendisini feda etmenin hayran olunacak bir davranış olmadığını anladıkça Destekleyene dönüşür.
Destekleyenin Tahlil Üreten ile kurduğu münasebet Kurtarıcının Kurbanla kurduğu münasebetten çok farklıdır.
Temel farklılıklardan birisi kendinden bahsetmek, anlatmak yerine dinlemektir. Genel yaklaşımı “İstediğimi nasıl oluşturabilirim? / İstediğinizi oluşturmanızı nasıl destekleyebilirim?”dir. Süreçte Kurtarıcının Kurbanla ilgisinin temeli olan “Ben bilirim” den farklı olarak Destekleyen sizi dinleyen destekleyicinizdir.
Destekleyen tahliller sunarak karşısındakini bu tahlillere uyması için manipüle etmez. Karşısındakinin gerekirse küçük bir yardımla kendi tahlillerini bulacağını bilir. Destekleyen kendi potansiyelinin farkına varması için Tahlil Üreteni yetkilendirir, kendisini değil.
Destekleyen bakış açısının üç temel inancı vardır:
Sana ve potansiyeline inanıyorum.
Kendini keşfetme sürecine güveniyorum.
İsteklerini belirlemedeki gücüne inanıyorum.
Tahlil Üretenin içgörü geliştirmesi için vakit ve alan oluşturur Destekleyen. Tahlil Üretenin hazır olduğunda tahliller oluşturacağına inanır. Karşısındakinin aksaklıklarını düzeltmek yerine inançla ve sabırla bekler. Tahliller gelmeye başladığında da Tahlil Üreteni takviyeler. Ne olduğunu, neden olduğunu anlamak için sabırlı ve isteklidir.
Neyin nasıl olması gerektiği netleştiğinde Destekleyen Tahlil Üretenin kendi yolunu belirlemesinde dayanak verir.
Yargılayıcı rolünün tipik duruşu ise: “Hepsi senin suçun”dur.
Yargılayıcı denetimci, suçlayan, eleştiren, baskıcı, öfkeli, otoriter, katıdır, kendini üstün görür. Kendisinden öteki herkesi ve her şeyi hatalar talihsizlikleri ve problemleri için. Ancak o denli bir vakit gelir ki, insanın bir durup başarısızlıklarının, yaşadığı düşüncelerin ve aksiliklerin kendisinden kaynaklı olup olmadığına bakmak zorunda kalır.
Yargılayıcı yaşadığı mutsuzlukları, sıkıntıları ve aksilikleri için suçlayacak birilerini aramaktan vazgeçip gerilimleri ile sağlıklı baş etme teknikleri oluşturdukça Yol Gösterene dönüşür.
Yol Gösteren, Tahlil Üretenin yararına olacakları görür ve Destekleyenin tersine fikrini lisana getirme konusunda geri durmaz. Belli bir bakış açısına ve kendi kıymetlerine bağlıdır. Kendisini daima doğruyu lisana getiren olarak görür ve seyrek olarak da müdahale eder, lakin bu müdahale Yargılayıcının üslubu ve yaklaşımından çok farklıdır. Yol Gösteren duruma odaklanır, şahıslara değil. Gerçeği söyler. Bu özellik çoklukla Tahlil Üretenin potansiyeline ulaşmasına ve öğrenerek büyümesine imkân verir.
Yol Gösterenin bakış açısının üç temel inancı vardır:
Hayat bilmediğini kendine itiraf etme kıymetine öğrenmek ve gelişmekle ilgilidir.
Hayatın daima değiştiği ve bilinmeyen olduğu gerçeğine karşın bedellerinin gerçekliğine inanır ve güvenir.
Suçlamadan, yargılamadan şu andaki gerçeklik ile ilgili doğruları söyler.
Yol Gösteren hem kendisine hem de diğerlerine yaşanan durumdan ne öğrenilebileceğini ve nasıl bir kazanım oluşturulabileceğini sorar. Destekleyen üzere sürece güvenir ve bazen bir yansıyı provoke ederek insanların harekete geçmesini, öğrenmesini ve gelişmesini teşvik eder.
Drama Üçgeni’nde Yargılayıcı kaosu denetim etmeye çabalarken, bu değişimde Yol Gösteren belirsizlik içinde rahattır, her şeyi bilemeyeceğinin ve denetim edemeyeceğinin şuurundadır. Haklı olmak ile ilgili değildir.
Yol Gösterenin Yargılayıcıdan en temel farkı suçlamadan, yargılamadan gerçekleri gördüğü üzere tabir etmesidir. Kişiyi yargılamadan gerçeği olduğu üzere görür, doğal kendisini de. Yol Gösteren kendisini aksaklıkları ile kabul eder.
