İSHAL SEBEPLERİ NELERDİR ?
İshale neden olan pek çok gidişat mevcuttur. İshal sebeplerinin başında mikrobik ishaller gelmektedir ki, yaz ishalleri de bu gruptandır. Mikroplar dışında başta antibiyotikler olmak üzere muhtelif ilaçlar, muhtelif mide-bağırsak hastalıkları, bazı hormonal hastalıklar, bağırsak veya bağırsak komşuluğunda ortaya çıkan tümöral vaziyetler, fazla ve ani ısı metamorfozları da ishale neden olabilir. Heyecanlanma, yeis, fobi, stres gibi gidişatlar da ishale neden olabilir.
YAZ İSHALLERİNİN SEBEPLERİ NELERDİR ?
Yaz ishaline neden olan mikroplar, bakteriler ile protozoon denilen gözle görülmeyen parazitlerdir.
YAZ İSHALLERİ NASIL ORTAYA ÇIKAR ?
Tabiattaki sıcaklık çoğalışıyla tüm canlıların su gereksinimleri de buna paralel olarak çoğalır. Dolayısıyla insanlar, yaz aylarında daha fazla su harcar. Böylece, bu tüketimin beklenmeyen bir neticeyi olan yaz ishalleri, çoğunlukla mikroplu suların içilmesi veya bu sularla yıkanmış meyva ve sebzelerin yenilmesiyle ortaya çıkar. Bazen insanlar ishal olup bu mikropları dışkıları ile etrafa yayabilir. Dışkıyla bulaşmış ellerin neticeyi de ishal olabilir. Her zaman kullanılan suların sağlıklı olup olmadığını öğrenmek muhtemel olmaz. Tabiatta, özellikle insan ve hayvan dışkılarıyla kirlenmiş sularda yaşayan, ishal sebebi olabilecek muhtelif mikroplar bulunmaktadır. Bunlar özellikle serinkanlı sularda, kanalizasyonun karıştığı sularda, iyi ilaçlanmamış içme ve kullanma sularında, özellikle yaz aylarında uzun zaman canlı kalarak artar. Bu suların içilmesi veya böyle sularla bulaşık, sıcak etrafta beklemiş yiyeceklerin, misalin ham sebzelerle hazırlanmış salataların ve meyvaların harcanması neticeyi ishal yapan mikroplar, ağız yoluyla alınarak insanların bağırsaklarına erişir. Bunların bir kısmı bağırsak duvarında irin oluşturarak hem bağırsak hareketlerini artırır, hem de barsağa su ve iltihabi hücrelerin geçişine neden olur; bir kısmı da bağırsakta irin yapmadan, salgıladıkları zehirli madde denilen zehirli maddelerin tesiriyle su ve tuz geçişini artırmak suretiyle ishale neden olur.
YAZ İSHALLERİNİN BULGULARI NELERDİR ?
En ehemmiyetli bulgu, dışkılama rakamının çoğalması ve dışkı niteliğinin değişmesidir. Dışkı, cıvık, patates püresi görünümünde olabileceği gibi, sümüksü ve irinli veya su gibi olabilir. Dışkı ölçüyü ve su içeriği, ince bağırsaklarda hastalık yapan asalak ve bakterilerin ishallerinde fazladır, kalın bağırsakta hastalık yapanlarınkinde ise azdır; ayrıca bunlarda dışkılama rakamı değişiklerine oranla daha fazladır. Su gibi tariflenen ishallerin çoğunluğu paraziter sebeplidir. En sık giardia denilen protozoon neden olur. Bu tip ishallerin en ciddisi ve yaşamı tehtid edeni ise dışkının pirinç suyu görüntüsü olarak tariflendiği, kolera bakterisinin yaptığı ishaldir. İrinli dışkılamaya neden olan bakterilere ise karahumma ve karahumma eşi hastalıklara neden olan salmonella bakterilerini misal verebiliriz. Kalın bağırsakta ishale neden olan bakterilerin bir kısmı ve bazı asalaklar dışkının irinli, sümüksü görünmesine, aynı zamanda bağırsak duvarını da yaralayarak damarların kanamasına neden oldukları için, kanlı olmasına da neden olurlar. Dışkının böyle kanlı ve irinli olması dizanteri olarak adlandırılır. Sebeplerinden birisi şigella denilen bakteri, bir ötekiyi amip denilen protozoondur. İshalle beraber bulunan öteki bulgular karın ağrısı, karında buruntu hissi, bazen bulantı, iltihabi gidişatlarda bunlara ilaveten ateş olarak karşımıza çıkar. Dışkılamadan sonra bütün hafifleyememe de bir öteki bulgu olabilir. Misalin kalın bağırsak ishallerinde ağrı ve gevşeyememe sıktır. Fazla su ve tuz kaybına bağlı olarak kalp damar sistemine, böbreklere, asap sistemine ait kalp ritm bozuklukları, böbrek yetmezliği, şuur bozuklukları gibi bulgular da olabilir. Dilin kuruması, cildin parlaklık, nem ve yumuşaklığını kaybetmesi, gözlerin göz çukuruna çökmesi gibi bulgular, su kaybının işaretleridir.
İSHAL OLUNCA NE YAPMALIYIZ ?
İlk temkin olarak kaybedilen su ve tuzu geri koymak için pratik olarak hazırlayacağımız şu solusyonu içebiliriz: Bir litre kaynatılmış soğutulmuş suya 1 çorba kaşığı şeker, 1 tatlı kaşığı sofra tuzu ve 1 çay kaşığı karbonat konularak karıştırılır, içilebildiği kadar sık aralıklarla içilir. Ancak mikrobik ishallerin hemen hepsi 24 saatten fazla devam eder ve hemen hepsi ilaç rehabilitasyonu almadan düzelmez. Bu sebeple, 24 saatten fazla süren ishallerde en yakın sağlık merkezine müracaat etilerek tetkik ve muayene olunması gerekir. Zira farkında olmadan dışkımız yoluyla etrafa mikrop bulaştırabilir, ayrıca ishalin rehabilitasyonsuz kalarak daha ciddi sağlık problemlerine yol açmasına neden olabiliriz.
SAĞLIK KURULUŞUNDA NELER YAPILACAKTIR ?
Sağlık kuruluşunda, şüphelenilen yiyeceklerin ve suyun olup olmadığı ve ne zaman harcandığı, ishalin ne zaman başladığı, karın ağrısı, ateş, dışkıda irin ve/veya kan olup olmadığı, yakınımızda başka hasta insanların olup olmadığı sorulacak; tetkikin ardından dışkı incelemeyi ve kültürü, kan sayımı ve gerekirse öteki kan muayeneleri istenecektir. Tüm bilgilere göre hekim rehabilitasyona karar verecektir.
NASIL REHABİLİTASYON EDİLİR ?
Akışkan ve tuz kaybının az olduğu, ishalin hastanın komforunu çok bozmadığı gidişatlarda, sağlık kurumuna yatırılmadan genellikle yalnızca uygun bir perhizle hasta ayaktan rehabilitasyon edilir. Fazla su ve tuz kaybı, ağır dizanteri halleri, kolera kuşkusu olan gidişatlarda hasta kesinlikle sağlık kurumuna yatırılarak öncelikle kaybedilen su ve tuzun yerine konması emeliyle serum verilir, daha sonra uygun ilaçlara başlanır. İshal perhizi nasıldır? İshali olan kimselerin düzelene kadar posasız ve yağsız besinler alması gerekir. Başka Bir Deyişle sebze ve meyvalar, kuru yemiş, çikolata, kızartmalar gibi besinler alınmamalıdır. Yağsız makarna, pirinç pilavı, haşlanmış patates-patates püresi, haşlanmış yağsız et ve tavuk, yağsız ızgara köfte yenebilir. Ayrıca bol ölçüde içeçek alınmalıdır.
İYİLEŞME KISMETİ NEDİR ?
Uygun rehabilitasyonla yaz ishallerinin rehabilitasyonu oldukça gülümseyicidir; hemen hepsinde iyileşme bütündür. Ancak mikroplu etrafla temas devam ediyorsa, zorunlu temkinler alınmadıysa ishalin yineleme kısmeti her zaman vardır.
YAZ İSHALLERİ NASIL ÖNLENEBİLİR ?
Bu ishallerin önlenmesinin en ehemmiyetli yolu, menşei belirsiz suların harcanmaması ve şahsi pakliğe dikkat edilmesi, özellikle ellerin her yemekten evvel ve sonra yıkanmasıdır. Kullanılan ve içilen suların klorlanması pekçok mikrobun yaşamasını önler. Kuşkulu suların, kuşkulu olmasa dahi salgın olduğu öğrenilen yerlerdeki suların kaynatılarak kullanılması zorunludur.
