Kimimiz hayallerin gizemli olduğunu kimimiz de saçma olduğunu düşünür. Aslında hayal yahut öbür bir deyişle düşler uykudaki benliğimizin konuşmasıdır. Benliğin konuşması şuurlu bir benliğin var olduğu manasına gelir ki bu tanımlama bizi bilinçdışı kavramından uzaklaştırır, zira benlik demek bilinçlilik demektir.
Terapist olarak hayalleri çalışırken, danışanımızın his ve fikirlerini kapsamlı ve eksiksiz halde öğrenmeye uğraş ederiz. Lakin kimi vakit danışanlarımız yüzleşmeye hazır olmadıkları için yahut şimdi farkındalığı oluşmamış olduğu için farklı bir fotoğraf çizmek isteyebilirler, aldatıcı bilgiler verebilirler. Tam bu noktada hayalleri çalışmak, hem bizim hem de danışanımızın kendisini, farkında olmadığı taraflarını görmek açısından yarar sağlamaktadır.
Fenomenolojik Hayal Benligi Modeli’ne nazaran düşler; Kişinin halini, yaşadığı her türlü zorlukları, onlarla nasıl baş ettiğini gösteren çok bedelli bir bilgidir. Bu pahalı bilgileri gerçek formda görmek, kişinin hissinden uzaklaştıracak sembol manalardan uzak tutmak biz terapistlerin vazifesidir. Hayalde anlatılan duyguyu ortaya yorum katmaksızın, düş görenin ağzından dinleriz. Bu modelde biz biliriz ki, hayal kişiyi en yalın halinde, ne hissediliyorsa, motamot olduğu üzere direkt gösteren araçlardan biridir. Şuur uyanık haldekinden farklı olmadığına nazaran, rüyamızdaki olaylar ve hisler günlük hayatımızın yansımasından ibarettir. Bu sebeple biz terapistler evvel hayaldeki duyguyu anlamaya çalışırız, daha sonra ise bu hissin uyanık halimizle tezatlık içinde mi yoksa paralel mi sorusunu irdeleriz. Paralel de olsa, tezatlık da olsa bu kıymetli bir bilgidir ve çalışılması bireyin farkındalığının artması açısından yarar sağlar. Böylelikle diyebiliriz ki düşler gerçeklerin ta kendisi yahut aynasıdır.
Psikanaliz üzere kuramların bilakis hayal terapisi yeni, anlaşılır ve işe fayda bir bakış açısı sunmaktadır.
Hayaller çağdaş psikoterapi tarihi boyunca her vakit ilgi odağı olmasına karşın psikoterapilerde uygulanması yaygınlık kazanamamıştır. Günümüzde de hayallerle çalışan psikoterapist sayısı hayli sonludur. Bu durumun en büyük nedeni işler ve faal bir hayal modeli geliştirilememiş olmasıdır. Bunun en büyük manisi ise düşlerle ilgili yanlış varsayımlardır. Düşlerin uyanıklıktaki zihinsel etkinliklerden büsbütün farklı olduğu fikri ve düşlerin bilinçdışı kökenli olduğu inancıdır.
“Fenomenolojik Hayal Benliği Modeli’’ nde duşta da uyanıklıkta olduğu üzere açık bir benlik tezahür eder. Düşlere bilinçdışı kökenli şifreli bir metin üzere yaklaşmak yerine, şuurlu bir benliğin aktifliği olarak yaklaşmak gerekir böylelikle düşleri anlamak kolaylaşır. Birebir uyanıklıkta olduğu üzere uykudayken de benliğimiz kendi kendi konuşur, duyumsar ve yorum yapar. Freud’ un savunduğunun tersine ‘’Fenomenolojik Hayal Benliği Modeli’’ hayalin görünen içeriğini önemser ve kıymetli görür. Rüyayı gören kişi edilgen değil tersine faaldir. Terapist hayalin içeriğinin manasını ortaya çıkarmak için danışanıyla işbirliği içinde çalışır. Tekrar Freud’dan farklı olarak bilinçdışı kavramına muhtaçlık duymaz. Hayalde açıkça bir benlik varsa ve bu benlik kendilik şuuruna sahipse ve hayal, hayaldeki benlik üzerinden anlaşılacaksa bilinçdışı kavramına neden gereksinim olsun ki?
‘’Fenomenolojik Hayal Benliği Modeli’’ ile yapılan hayal çalışmaları terapiste, danışanın öncelikli sorun ve çatışmalarının neler olduğunu birden fazla vakit açık ve hakikat biçimde gösterir. Zira terapötik yardım arayan şahısların düşlerinin büyük kısmı sorun ve çatışmalarla ilgilidir. Düş terapisi şahısların bu meseleleri duygusal olarak nasıl yaşadığını hem uyanıklık hem de düş benliği açısından açıkça anlamayı sağlar. Terapist terapi süreci boyunca duştaki benliğin hislerini uyanıklıktaki benlik kadar filtrelemeyip onları yalın bir biçimde yaşantıladığını müşahedeler. Böylelikle danışanın sorun ve çatışmalarıyla ne yaptığını, onlara karşı tavrını, nasıl çözmeye çalıştığını anlamış olur. Ayrıyeten hayal terapisiyle danışanın ne vakit ve nasıl desteklenmesi gerektiğini belirler. Terapi sürecinin gidişatı ve terapötik çalışmanın aktifliği tekrar düş çalışmalarıyla net bir formda ortaya çıkarır.
Hayal çalışmalarında hedef esasen duşta söyleniyor olanı duymak ve danışanı iç sesiyle karşılaştırmak velhasıl danışanı uykudayken dinlemektir.
