ÇAĞDAŞ TIBBIN YANILGISI
Şimdi tıp fakültesinde öğrenci iken boş vakitlerimizde acil servise sarfiyat, çabucak her seferinde de, trafik kazaları ya da kalp krizlerinin yanı sıra, çok şiddetli ağrılar çektiğini söyleyerek kendini yerden yere atan yahut kitlenmiş dişlerinin ortasından abartılı hırıltılar çıkaran ve ortada bir belirli etmeden etrafın reaksiyonunu ölçen baygın hastalara rastlardık.
Akrabaları telaş içinde hastalarının geceden beri en az üç dört kez daha bu türlü nöbetler geçirdiğini söylerek, gördükleri her beyaz önlüklüyü durumun aciliyeti konusunda ikna etmeye çalışırlardı. Bizler şimdi tedavi etme sorumluluğunu taşımadığımız için izlemekle yetinirdik. Ortamızdan biri kesinlikle muzipçe gülümseyerek işaret parmağını başına götürür, hastanın sıkıntısının aklından olduğuna dikkat çekerdi. Bu sinyal ortamızda, o kişinin sahiden hasta olmadığı manasına gelirdi. Hastaya birçok sefer sakinleştirici bir iğne yapılır ve konutuna gönderilirdi.
Gürültü ve patırtı kısa müddette görüntünün değişikliğini bastırdığından, bizler bir mühlet sonra sıkılır, yavaşça acilden dışarı süzülüp kendimizi bahçenin özgürlüğüne bırakırdık. Bu beşerler sahiden hasta mıydı? Kendini yerden yere atmak yahut bayılma numarası yapmak kendi başına bir hastalık olabilir miydi? Şayet öyleyse onları bu türlü davranmaya iten şey neydi? Üstelik bu hastaların birçoklarına sık sık, migren, sedef, mide-barsak hastalıkları ya da astım üzere kronik hastalıklarla başvurdukları polikliniklerde de rastlıyorduk. Birden fazla sefer tedaviye karşılık vermiyorlardı. Bu hastalıklar genelde psikosomatik hastalık’ başlığı altında toplanıyordu ki, Türkçesi, ruhsal kökenli bedensel hastalık’ demekti.
Değişiktir ki, insanların toplumsal ve ekonomik nedenlerle ruhsal ezalar yaşayabilecekleri, ruhsal meşakkatlerin ise bedensel hastalıkları yaratabileceği gerçeği, en sıradan insanların bile bildiği bir şey olmasına rağmen, tıp eğitimimizin bu bahiste, isim koyma dışında ne kapsamlı bilimsel bir açıklaması ve ne de işe fayda bir tedavi önermesi vardı.
Günümüzde, toplumsal ve ruhsal faktörlerle bedensel hastalıklar ortasındaki münasebet konusunda moleküler seviyede ispatlarına sahip olmamıza karşın, tıbbi eğitim ve uygulamalar benim öğrencilik yıllarımdan pek farklı değil ne yazık ki! Bugün artık, kalpten migrene, kolitten kansere, hastalıkların yaklaşık %85’inin ruhsal kökenleri olduğunu biliyoruz.
Meğer uygulanan tıbbi tedaviler çabucak her vakit yalnızca bedensel yakınmaları ortadan kaldırmayı hedefliyor.
Bu yaklaşım insanı, bozuk bir otomobil üzere ele almak adeta. Bu örneği açalım, zira büyük benzerlikler taşıyor. Makus bir şoför otomobilini sağa sola çarpar, bakımını yapmaz, verimsiz kullanır ve bir sürü sorun çıkınca da götürür tamirciye bırakır. Tamirci de otomobilin bozulan yerlerini tamir eder, boyar, gerekiyorsa yama yapar, değiştirilmesi gereken modülleri değiştirir. Yaptıkları motamot bizim ilaç tedavilerimizi, by-pass ve organ nakli ameliyatlarımızı andırır. Sonra tamirci, tamir olmuş aracı sürücüye teslim eder. Kısa bir müddet sonra otomobil tamirciye geri döner. Zira arabayı kullanan sürücü değişmemiştir.
Bizim çağdaş tıp usulümüzde de sürücü, yani vücudu kullanan akıl ve ruh üzerinde durulmaksızın bedensel tedaviler yapılır. İnsanların içinde yaşadığı toplumun yapısı, kişinin ekonomik durumunun sıhhati üzerindeki tesirleri mevzu edilmez. Daima gerilim, depresyon, korku içindeki insan ruhu ise, hem bu olumsuz hislerin direkt tesiri, hem de problemlerle başa çıkmak için başvurduğu sigara, alkol, uyuşturucu ve çok yeme üzere davranışlar sonucu vücudu tekrar ve yine hastalandırır.
Artık bu tabloya günlük hayattan bir örnek vermek için, gerçek mesleği de sürücülük olan Hasan Bey’e bir bakalım. Hasan Beyefendi, bir oburunun aracında taksi sürücülüğü yaparak hayatını kazanan 45 yaşında, ince uzun uzunluklu, kır saçlı, efendi bir adam. İstanbul trafiğinin akıl almaz karmaşasının yarattığı yorgunluğun yanı sıra, taksi sürücülerinin sık sık gasp edilerek öldürülmeleri nedeniyle can güvenliği korkusu taşıyor. Müşterinin ve gelirin az olduğu günlerde işvereninin azarlarına göğüs geriyor. İş garantisi yok. Her an işini kaybedebilir.
Aldığı para sonlu olduğundan birçok ay mesken kirasını ödemek bile güç oluyor. Çocuklarından biri okuyor oburu ise meskene katkıda bulunmak için liseden ayrılıp minimum fiyatla bir dokumacılık atölyesinde çalışmaya başlamış. Eşi, taban kattaki konutlarının çok nemi nedeniyle daima diz ağrıları çekmekte. Tüm bunlar Hasan Beyefendi için gerilim kaynağı. Daima gerilim, Hasan Bey’in beyninden ve vücudundan, birtakım hormon ve unsurların salgılanmasına yol açmakta. Bu hususlar onun sıhhatine önemli biçimde ziyan veren cinsten.
En sık yakınmaları, çabuk yorulma, nefes darlığı, uykusuzluk ve göğüs bölgesindeki ağrılar. Beş yıl kadar evvel gittiği bir tabip ona kalp hastalığı olduğunu söylemiş. Hasan Bey’in gerilimsiz bir hayat sürmesi, yediğine içtiğine dikkat etmesi gerekiyor. Orta sıra taksi durağında okuduğu gazetelerin sıhhat köşelerinde ısrarla vurgulanan sağlıklı beslenme için gerekli bol taze meyve ve zerzevat, yağsız beyaz et, balık ve antioksidan vitaminleri alacak maddi imkânı yok. Beslenmesi, ucuz olması nedeniyle yüklü olarak, ekmek ve makarna üzere unlu besinlere dayanıyor. Konuttaki yemekler, zeytinyağı yerine en ucuz margarinle pişiyor.
Hasan Bey’in dünyasındaki tek cümbüş, gün uzunluğu peş peşe tüttürdüğü sigarası. Son vakitlerde her sigaradan sonra kendisini daha da rahatsız hissetmesine karşın, bu alışkanlığından kopamıyor. Onun dünyası, nikotinin beyninde salgılattığı hazzın molekülü dopamin olmaksızın çok keyifsiz ve karanlık.
Göğsündeki ağrının bir öğlen vakti uygunca şiddetlenmesi üzerine Hasan Beyefendi, duraktaki arkadaşları tarafından hastaneye götürülüyor. Sonra? Hasan Bey’e daha sonra ne olduğunu ben de bilmiyorum. Çeşitli olasılıklar var:
Hasan Beyefendi hastaneye götürülürken yolda ölmüş olabilir. Şayet Hasan Beyefendi yaşadıysa, sigortalı idiyse ve hastanede kâfi ilgi görebildiyse, kalp damarları incelenmiş ve büyük olasılıkla tıkanıklıklar bulunduğu için ona kalp damarlarının değiştirilmesi tavsiye edilmiştir. Bacağından alınan damarlar by-pass ismi verilen ameliyatla kalbindeki tıkanmış damarların yerine takılmıştır. Ameliyattan sonra şayet eski işvereni gereğince insaflı ise ve Hasan Bey’in de direksiyon sallayacak gücü varsa, öbür bir yarar kaynağı olmadığı için, eski işine dönecektir.
Eski işine dönme talihinin olmadığı şartları düşünmek bile çok güç. Şayet işine geri dönebilirse, bu defa onu hasta eden şartlar, Hasan Bey’in bacaklarından alınıp kalbine takılan yeni damarlara ’hoş geldin” demekte gecikmeyeceklerdir. Ne yazık ki, motamot sökülüp atılan asıl damarlar üzere, yeni damarların da gücü sonludur ve birebir şartlar sürdüğü sürece, bir mühlet sonra kan akımına geçit vermeyecek hale gelmemeleri için hiçbir neden yoktur. Hasan Beyefendi sigarayı bırakmıştır büyük olasılıkla lakin, yoksulluk ve işin gerilimi onu bırakmamakta kararlıdır.
Ne sıkıcı bir kıssa değil mi? Hasan Bey’in hiç de romantik ve heyecanlı olmayan bu tatsız hikayesini anlatmamın iki nedeni var. Bunlardan birincisi, toplumsal ve ekonomik şartların ruh ve vücut sıhhatimizi nasıl etkilediğini ve bu tesir sonucu yerleşen birtakım davranış biçimlerinin tekrar ruhu ve vücudu katmerli bir biçimde nasıl hasta edebildiğini göstermek. Toplumsal ve ekonomik şartları dikkate almadan yapılan modül başı tamirin birden fazla defa uzun vadede işe yaramayacağı açık.
İkincisi ise, Hasan Bey’in hikayesinin günümüzde, şu yahut bu biçimde hepimizin hikayesi olması. Toplumumuzun çok büyük bir kısmı, Hasan Bey’inkine misal ya da ondan çok daha makus şartlarda sürdürüyor ömürlerini. Ekonomik zorluklardan etraf kirliliğine, işsizlikten yanı başımızda mühlet giden savaşa kadar ne çok şey var bizi hasta edebilecek. Bu bizim hikayemiz. O nedenle, ister hasta ister tabip olalım, hepimiz bu hikayeyi bilmek zorundayız. Bilelim ki, hikayenin sonu farklı olsun. İnsanca olsun ve yaralarımız sarılsın, hastalarımız güzelleşsin.
